Online fraude: snelle reacties maken je kwetsbaar

Bijna de helft van de Nederlandse online fraudegevallen, namelijk 44 procent, is te voorkomen. Dit blijkt uit onderzoek onder fraudeslachtoffers. Tegenwoordig worden internetgebruikers geconfronteerd met steeds inventievere vormen van fraude, zoals het verkrijgen van (financiële) gegevens via QR-codes en de gebruikelijke phishingmails. Zelfs stemvervorming via kunstmatige intelligentie aan de telefoon is inmiddels mogelijk.

Waarom zijn we zo vatbaar voor deze vormen van fraude en geven we zo snel onze persoonlijke gegevens prijs? Oplichters zijn bijzonder bedreven in het verleiden van hun slachtoffers om onmiddellijk te reageren, gebruikmakend van de menselijke neiging om in noodsituaties direct en emotioneel te handelen. Het onderzoek onthult dat dit tijdelijk het oordeelsvermogen van slachtoffers aantast.

Gijs van der Linden, teamleider bij het landelijk meldpunt internetoplichting van de nationale politie, benadrukt dat fraudeurs profiteren van de snelheid waarmee mensen klikken of aankopen doen. De methoden waarmee mensen worden verleid ontwikkelen zich snel, maar veel van de berichten en websites zien er tegenwoordig zeer authentiek uit. Tijdsdruk is vaak de factor die mensen aanzet tot verkeerde beslissingen.

Het merendeel van de mensen is niet naïef, aangezien 66 procent van de slachtoffers wel degelijk nader onderzoek deed nadat ze het slachtoffer waren geworden. Het verschil zit hem in de initiële reactie. Er wordt benadrukt op het belang van het besef dat er zelden situaties zijn waarin onmiddellijke actie vereist is. Consumentenpsycholoog Patrick Wessels raadt aan om even te pauzeren voordat financiële gegevens worden verstrekt, om de emoties af te zwakken en fraudepogingen gemakkelijker te herkennen.

Van der Linden van de politie raadt consumenten aan om, als ze een onbekende website bezoeken, eerst beoordelingen te controleren. Daarover begint op 6 november een grote campagne. Hij benadrukt het belang van het inbouwen van rust en niet overhaast reageren. Ook het raadplegen van politie.nl om te zien of er meldingen zijn over een verkoper kan handig zijn.

Deze vorm van criminaliteit wordt steeds geraffineerder, wat het moeilijker maakt voor mensen om te beoordelen of een bericht of website legitiem is of dat ze worden opgelicht.